TÌNH HUỐNG LUẬT ĐẤT ĐAI
Năm 1961, ông A mua 3 ha ruộng đất. Năm 1968, ông A góp 3 ha ruộng đất này vào hợp tác xã. Năm 1987, hợp tác xã giải thể và chính quyền địa phương chia đất cho các hộ gia đình nhận khoán, nhưng ông A và 4 người con không được chia đất để cach tác. Ông A và các con đã làm đơn khiếu nại nhiều lần về việc này nhưng không được trả lời. Năm 2009, ông A mất. Hiện 4 người con của ông A trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng vẫn không có đất để sản xuất. Những người con này đã làm đơn kiện đòi lại đất mà ông A đã góp vào hợp tác xã, mãi cũng không được. Cha mẹ tôi đã mất, hiện nay gia đình chúng tôi gồm 5 người làm nông nghiệp ở nông thôn mà không có ruộng để sản xuất. Vậy theo pháp luật hiện hành thì tôi có thể lấy lại 3 ha ruộng của cha mẹ hay không? thủ tục đòi lại đất như thế nào?
1. 1. Việc đòi lại đất của các người con của ông A đúng hay sai? vì sao?
2. 2. Vụ việc này sẽ do cơ quan nhà nước nào giải quyết? thủ tục giải quyết như thế nào?
3. 3. Tư vấn cho 4 người con của ông A các thủ tục để có đất sản xuất sử dụng vào mục đích nông nghiệp.
4. 4. Việc làm của chính quyền địa phương trong vụ việc này đúng hay sai? Vì sao?
Trả lời
Câu 1: Cần giải quyết các vấn đề sau
Vấn đề 1: Quyền sử dụng đất sau khi góp vào hợp tác xã vẫn thuộc về hợp tác xã hay gđ ông A?
- Cơ sở để xác định:
Tùy câu chữ trong Văn bản góp ruộng này để xác định có sự dịch chuyển quyền sử dụng đất từ ông A sang HTX không?
- Nếu có sự dịch chuyển (trường hợp này là phổ biến): => Hệ quả: Hợp tác xã là người sử dụng đất. Như vậy khi hợp tác xã giải thể phải căn cứ vào điều lệ của HTX để xử lý quyền lợi của xã viên.
Nếu không có sự dịch chuyển (trường hợp này ít xảy ra): => Ông A vẫn là người sử dụng đất. Quyền sử dụng đất của ông A không liên quan gì đến việc giải thể hợp tác xã và chính sách giao khoán ruộng của chính quyền địa phương => Căn cứ pháp luật về thừa kế, các con ông A tiếp tục là người có quyền sử dụng đối với 3ha đất.
Vấn đề 2: Nếu 3ha đất (do ông A góp) thuộc quyền sử dụng của hợp tác xã thì khi hợp tác xã giải thể thì quyền sử dụng đất được xử lý như thế nào?
Quyền lợi của gđ ông A khi giải thể HTX được xử lý theo Điều lệ HTX.
Tuy nhiên, riêng vấn đề ruộng đất mà HTX sử dụng thì Hiếp pháp năm 1980 quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do nhà nước quản lý. Do đó, khi hợp tác xã giải thể, toàn bộ đất đai do HTX sử dụng phải giao lại cho chính quyền địa phương quản lý.
Nếu không có sự dịch chuyển quyền sử dụng đất từ ông A sang HTX thì: việc ông A không được trả lại ruông đất khi hợp tác xã giải thể là phù hợp nguyên tắc đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước quản lý được quy định trong Hiến pháp 1980.
Vấn đề 3: Chính quyền địa phương thực hiện chính sách giao khoán
Việc gđ ông A không được giao khoán ruộng có đúng không?
Chia làm 2 trường hợp:
1. Hộ gia đình ông A từ chối việc giao khoán
2. Hộ gia đình ông A mong muốn được giao khoán nhưng không được giao ruộng
Xử lý trường hợp 1: Ông A từ chối việc giao khoán thì việc chính quyền không giao ruộng là đúng. Việc từ chối giao khoán thể hiện bởi:
- Chính quyền yêu cầu hộ gia đình phải có đơn xin khoán nhưng gđ ông A không có đơn.
- Trong thời gian chia ruộng cho các hộ gđ nhận khoán, hộ gđ ông A bỏ đi nơi khác sinh sống.
- Áp dụng Khoản 2 Điều 10 Luật Đất đai 2003: “Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại đất đã được giao theo quy định của Nhà nước cho người khác sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam” thì các con của ông A không thể đòi lại đất.
Xử lý trường hợp 2: Khi gđ ông A có mong muốn được giao khoán
- Khoản 3 Điều 1 Quyết định 13/HĐBT ngày 01/02/1989 quy định về nguyên tắc giải quyết mọi quan hệ ruộng đất như sau: “Bảo đảm cho mọi người lao động sản xuất nông nghiệp có đất đai sản xuất làm cho tình hình ruộng đất được ổn định và nông dân yên tâm sản xuất.”
Như vậy, chính quyền không giao khoán ruộng cho ông A là trái với quy định trên
Kết luận:
1. Nếu việc góp ruộng của ông A vào HTX không làm dịch chuyển quyền sử dụng đất sang HTX thì căn cứ theo pháp luật về thừa kế, các con của ông A là những người sử dụng đất hợp pháp. Và do đó, họ có quyền đòi lại quyền sử dụng đất của mình
2. Nếu việc góp ruộng của gđ ông A vào hợp tác xã có làm dịch chuyển quyền sử dụng đất sang hợp tác xã thì gđ ông A cũng không có quyền đòi lại đất mà chỉ có quyền nhận ruộng khoán từ chính quyền theo quy định:
- Trường hợp gđ ông A từ chối nhận khoán thì việc chính quyền không giao khoán cho gia đình ông A là đúng.
- Trường hợp gđ ông A có mong muốn nhận ruộng khoán thì việc chính quyền không giao khoán là trái quy định và các con của ông A tiếp tục có quyền yêu cầu chính quyền cấp ruộng cho họ.
Câu 2: Thẩm quyền giải quyết
Thẩm quyền: Căn cứ khoản 2 Điều 37, Khoản 2 Điều 136 Luật đất đai 2003, UBND cấp huyện là cơ quan có thẩm quyền giải quyết.
Thủ tục: Nếu đã chuyển dịch quyền sử dụng đất cho HTX: Thủ tục theo Điều 122 Luật đất đai 2003.
Câu 3: Tư vấn thủ tục
Ngoài quy định tại Điều 122, đọc thêm nghị định 181/2004/NĐ-CP, NĐ 84/2007/NĐ-CP, NĐ 88/2009/NĐ-CP
Câu 4: Xem lại câu 1